Wróbel zwyczajny, wróbel domowy, wróbel, jagodnik
(Passer domesticus) – gatunek małego ptaka osiadłego z rodziny wróblowatych (Passeridae), zamieszkującego Europę i Azję. Pierwotnie ptak półpustyń i stepów, pochodzi prawdopodobnie z Półwyspu Arabskiego i Azji Mniejszej. Skolonizował ludzkie osiedla wraz z rozwojem rolnictwa, prawdopodobnie przed kilkoma tysiącami lat. Występuje wszędzie tam, gdzie mieszka człowiek. Introdukowany (celowo lub przypadkiem) w Ameryce Północnej, Australii i Nowej Zelandii.
W czasach króla Augusta Mocnego wróbla domowego w Polsce nie obserwowano. W XIX i XX wieku należał do najpowszechniej występujących gatunków na terenach Polski, przenikając do języka potocznego i kultury ludowej we wszystkich regionach. Według najnowszych badań, opublikowanych w 2003 roku, w Polsce jest to nadal bardzo liczny ptak lęgowy. Jednak już w roku 2004 wróbel zwyczajny został objęty ścisłą ochroną gatunkową. Wbrew powszechnemu mniemaniu nie jest to najliczniej występujący ptak lęgowy w Polsce (ustępuje liczebnością ziębie zwyczajnej), a jego liczebność spada w całej Europie
Samiec
Samica
Gatunki i występowanie
- wróbel zwyczajny (P. domesticus domesticus) – zachodnia i północna Europa przez północną Azję do północno-wschodniej Syberii i północnej Japonii, introdukowany w Ameryce, Afryce Południowe i Australii.
- P. domesticus balearoibericus – południowa Europa (z wyjątkiem Włoch) do środkowej Turcji.
- P. domesticus biblicus – Cypr, północny Izrael i północno-zachodnia Jordania do zachodniej Syrii i południowo-wschodnia Turcja do północno-zachodniego Iranu.
- P. domesticus hyrcanus – południowo-wschodni Azerbejdżan i północny Iran.
- P. domesticus persicus – środkowy Iran do zachodniego i południowego Afganistanu.
- wróbel indyjski (P. domesticus indicus) – południowy Izrael i południowa Palestyna przez Arabię i na wschód do Indii oraz środkowa Azja Południowo-Wschodnia.
- P. domesticus bactrianus – zachodni Turkmenistan i północno-wschodni Iran do zachodnich Chin oraz północno-zachodni Pakistan.
- P. domesticus parkini – północno-zachodnie i środkowe Himalaje.
- P. domesticus hufufae – północno-wschodnia Arabia.
- P. domesticus tingitanus – północno-zachodnia Afryka.
- P. domesticus niloticus – Egipt.
- P. domesticus rufidorsalis – Sudan i Erytrea.
Cechy gatunku
Krępy, o stosunkowo dużej głowie i mocnym dziobie. U samca wierzch ciała brązowy z ciemniejszymi paskami, spód szary. Policzki szare, oddzielone brązową pręgą od szarego wierzchu głowy. Na podgardlu czarny śliniak. Na policzku, w odróżnieniu od mazurka, brak czarnej plamki, a na skrzydle tylko jedna biała pręga. Dziób w okresie lęgowym czarny, a poza nim szary. Nogi brązowe lub różowe. Samice o szarobrązowym upierzeniu, na grzbiecie paskowanym, bez wyraźnych cech charakterystycznych. Nad okiem nie zawsze wyraźna jaśniejsza brew. Nogi różowe, dziób szary. Młode podobne do samic. Występujący na Półwyspie Apenińskim podgatunek P. domesticus italiae różni się od podgatunku nominatywnego P. domesticus domesticus jednolicie brązowym wierzchem głowy i karkiem oraz białymi policzkami.
Wymiary średnie
- Długość ciała ok. 14-15 cm
- czaszki: 3,1 cm
- dzioba: 1,3 cm
- Rozpiętość skrzydeł ok. 21 cm
- Masa ciała ok. 30 g
Tryb życia
- Biotop
- Osiedla ludzkie i ich najbliższe otoczenie.
- Gniazdo
- W szczelinach budynków, pod dachami, w dziuplach i skrzynkach lęgowych, w gniazdach jaskółek i bocianów, czasem buduje gniazda zewnętrzne (np. w gęstym pnączu). Ma kształt kuli z bocznym wejściem i jest uwite ze źdźbeł trawy, słomy, piór. Taki sposób budowy gniazda (zakrytego od góry dla ochrony przed słońcem) rzadko spotyka się w klimacie umiarkowanym, co wskazuje na obce pochodzenie wróbla - z klimatu znacznie cieplejszego niż nasz.
- Jaja
- Od 2 do 4 lęgów w roku. Od kwietnia do sierpnia składa po 5–6 jaj w zniesieniu, o średnich wymiarach 23x15 mm, o tle białym, niebiesko-białym, bladozielonym lub szarym z plamami jasnoszarymi.
- Wysiadywanie
- Jaja wysiadywane są przez okres 13–14 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta opuszczają gniazdo po ok. 17 dniach.
- Średnia długość życia
- 10 lat.
- Pożywienie
- Głównie nasiona zbóż, chwastów, drzew i krzewów, nasiona roślin strączkowych, a wiosną drobne owady.